Hiện nay, khu vực Tây Nguyên và Đông Nam Bộ – những vùng chuyên canh sầu riêng trọng điểm của cả nước – đang bước vào mùa thu hoạch chính, với hoạt động xuất khẩu diễn ra sôi động. Thị trường đang ở thời kỳ đỉnh cao, và ngành hải quan đang tích cực ưu tiên xử lý thông quan cho các lô hàng sầu riêng, đặc biệt là vào thời điểm cao điểm này nhằm rút ngắn tối đa thời gian kiểm tra tại cửa khẩu.
Đây cũng là thời điểm nhiều doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu chia sẻ những kinh nghiệm thực tế và các chiến lược nắm bắt cơ hội để phát triển thị trường xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam.
Trong vài năm gần đây, ngành sầu riêng ghi nhận sự phát triển nhanh chóng cả về sản lượng lẫn chất lượng. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng bộc lộ những vấn đề bất cập cần được khắc phục để hướng tới phát triển bền vững.
Ông Mai Xuân Thìn – Tổng Giám đốc Công ty TNHH SX-TM-DV Rồng Đỏ (TP.HCM) cho biết, tại thị trường Trung Quốc, một trái sầu riêng có thể bán với giá lên đến hàng triệu đồng, nên phần lớn phục vụ nhóm khách hàng trung lưu và cao cấp. Thị trường tiêu thụ vẫn còn tiềm năng rất lớn, điều quan trọng là mở rộng được vùng trồng đạt chuẩn. Hiện nay, Trung Quốc rất quan tâm đến các vấn đề an toàn thực phẩm, đặc biệt là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và kim loại nặng. Nếu Việt Nam đáp ứng tốt các yêu cầu kỹ thuật này, cơ hội mở rộng thị phần sẽ càng lớn.
Bà Ngô Tường Vy – Phó Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu (Bến Tre) cũng đánh giá, Việt Nam có nhiều lợi thế hơn Thái Lan trong trồng và chăm sóc sầu riêng nhờ điều kiện tự nhiên và kỹ thuật sản xuất. Tuy nhiên, để tận dụng được những lợi thế đó, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và doanh nghiệp. Đặc biệt, vùng nguyên liệu cần được kiểm soát chặt chẽ trong việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời cần đầu tư nghiên cứu công nghệ bảo quản sau thu hoạch để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu ngày càng khắt khe.
Từ một góc nhìn khác, ông Vũ Phi Hổ – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Sầu riêng Tây Nguyên (Đắk Lắk) chia sẻ rằng, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đang gặp khó khăn trong việc kiểm định hàng hóa khi chi phí ngày càng tăng cao, tạo áp lực không nhỏ và làm phát sinh tình trạng gian lận, ảnh hưởng đến tính minh bạch trong ngành. Ông cũng nhấn mạnh việc cần có cơ chế giám sát nghiêm ngặt hơn với các cơ sở đóng gói để đảm bảo không có lô hàng không đạt chuẩn bị đưa đi xuất khẩu, tránh ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.
Nhiều doanh nghiệp cho rằng, sầu riêng hiện nay đang được nhìn nhận phần lớn dưới góc độ xuất khẩu, nhưng thực chất vẫn phải đảm bảo trách nhiệm với người tiêu dùng trong nước. Nếu chú trọng đạo đức kinh doanh, ngành sầu riêng Việt Nam hoàn toàn có thể giữ vững thị phần ở cả thị trường nội địa lẫn quốc tế.
Từ thực tế sản xuất, các doanh nghiệp cho rằng ngành sầu riêng cần xây dựng chuỗi giá trị bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm, quản lý vùng nguyên liệu một cách chặt chẽ. Đồng thời, cần siết chặt việc sử dụng vật tư nông nghiệp để bảo đảm an toàn thực phẩm, đầu tư vào hệ thống giám sát và kiểm định chất lượng ngay từ khâu đầu.
Ông Nguyễn Thái Thanh – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Ban Mê Green Farm (Đắk Lắk) cho biết, hiện tại chưa có hướng dẫn chính thức về quy trình xử lý sau thu hoạch đối với sầu riêng. Nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay không biết chọn công nghệ xử lý nào cho phù hợp. Trong bối cảnh nhu cầu tăng mạnh, hệ thống kho lạnh và cấp đông hiện có chưa đủ năng lực đáp ứng. Vì vậy, ông kiến nghị có cơ chế tín dụng ưu đãi để doanh nghiệp đầu tư vào các nhà máy sơ chế, kho lạnh trong các khu công nghiệp chuyên canh, nhằm giảm áp lực lưu thông và bảo quản.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đề xuất nên xây dựng trung tâm kiểm nghiệm tại các vùng trồng lớn, thay vì đợi đến cửa khẩu mới kiểm tra. Việc chờ kiểm tra tại cửa khẩu không chỉ tốn kém mà còn có nguy cơ làm hư hỏng hàng hóa, ảnh hưởng đến chất lượng và chi phí vận chuyển.
