Trong những năm gần đây, sầu riêng đã nổi lên như một “ngôi sao” trong ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam, với thị trường rộng mở tại Đài Loan, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản và đặc biệt là Trung Quốc. Tuy vậy, cơ hội đi kèm thách thức khi nhiều lô hàng bị trả về vì không đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật như truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch thực vật, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, cũng như điều kiện bảo quản và sơ chế sau thu hoạch.
Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT), nhập khẩu sầu riêng vào Trung Quốc đã giảm khoảng 30% so với cùng kỳ năm trước, do tình trạng phát hiện sai phạm như cadimi, auramine O trong quả sầu, và gian lận mã vùng trồng.
Nhằm giải quyết tình hình này, ngày 23/5/2025, Thủ tướng đã ban hành Công điện 71/CĐ‑TTg yêu cầu triển khai giải pháp nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và phát triển bền vững ngành sầu riêng, đặc biệt là đẩy mạnh xuất khẩu. Tiếp theo đó, ngày 28/5, UBND tỉnh Gia Lai có công văn 1449/UBND-NNMT giao Sở NN&MT tư vấn phát triển sầu riêng xuất khẩu.
Ông Khổng Văn Nhật (Giám đốc Kinh doanh Công ty CP Khử trùng Việt Nam – VFC, Tây Nguyên) nhấn mạnh: để tránh tình trạng hàng bị trả về, nông dân cần chú trọng kiểm soát chất lượng, áp dụng quy trình canh tác và sơ chế hiệu quả, tập trung loại bỏ dư lượng cadimi và auramine O.
Ông Trần Xuân Khải (Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt & Bảo vệ thực vật, Gia Lai) cho biết: chi cục hỗ trợ xây dựng mã vùng trồng, cơ sở đóng gói, bảo quản; tăng cường kiểm tra việc khai thác mã số, xử lý nghiêm các sai phạm như giả mạo mã số, làm mờ thông tin truy xuất nguồn gốc.
Cùng với việc hướng dẫn mở rộng diện tích theo quy hoạch, ngành nông nghiệp tỉnh cũng tuyên truyền và hỗ trợ nông dân áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ. Đến cuối tháng 5 năm 2025, Gia Lai đã được cấp 67 mã số vùng trồng với diện tích 1.539 ha.
Chuẩn “3 không” cho sầu riêng Gia Lai
Không dùng vàng O
Không chứa cadimi
Truy xuất nguồn gốc rõ ràng
Theo ông Lê Văn Thanh – Giám đốc HTX Ia Mơ Nông (Chư Păh), Nhà nước cần siết chặt việc quản lý mã vùng trồng, và ưu tiên hỗ trợ các đơn vị có sản phẩm đạt chuẩn để tạo động lực đầu tư.
HTX Ia Mơ Nông đã liên kết với nông dân, triển khai kỹ thuật và được cấp 3 mã số vùng trồng cho 124 ha, sản lượng đã được ký hợp đồng xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc.
Gia Lai hiện có khoảng 8.350 ha sầu riêng, chủ yếu tập trung ở các huyện Ia Grai, Chư Pưh, Đak Đoa, Mang Yang, Chư Prông, Đức Cơ… Với vị trí và tiềm năng, tỉnh đang định hướng rõ ràng cho xuất khẩu sầu riêng.
Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Bơ Mỹ Hoàng Gia (Ia Grai) liên kết sản xuất 70 ha, trong đó 30 ha đã có mã vùng trồng, 5 ha đạt VietGAP. Họ lấy mẫu kiểm tra dư lượng thuốc trước thu hoạch để đảm bảo chất lượng đồng nhất theo yêu cầu thị trường.
Vụ thu hoạch 2025 sắp đến, ước tính toàn tỉnh sẽ có khoảng 5.000 ha đạt năng suất thương mại, sản lượng dự kiến 75.000 tấn. Vì vậy, kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc là yếu tố then chốt để mở rộng xuất khẩu.
Ông Đoàn Ngọc Có – Phó Giám đốc Sở NN&MT nhấn mạnh: sầu riêng đã trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đặc biệt là thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, để phát triển bền vững cần xây dựng thêm hệ thống logistics, kho bãi và phương pháp chế biến như sấy khô, sản xuất bánh kẹo, cũng như đa dạng hóa thị trường.
